സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരി വിജ്ഞാനം
117
باب السَّمَرِ بِالْعِلْمِ
രാത്രി വിജ്ഞാനം സംസാരിക്കുന്നത് സംബന്ധിച്ച ബാബു
حَدَّثَنَا آدَمُ، قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، قَالَ حَدَّثَنَا الْحَكَمُ، قَالَ سَمِعْتُ سَعِيدَ بْنَ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ بِتُّ فِي بَيْتِ خَالَتِي مَيْمُونَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَكَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عِنْدَهَا فِي لَيْلَتِهَا، فَصَلَّى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الْعِشَاءَ، ثُمَّ جَاءَ إِلَى مَنْزِلِهِ، فَصَلَّى أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ، ثُمَّ نَامَ، ثُمَّ قَامَ، ثُمَّ قَالَ " نَامَ الْغُلَيِّمُ ". أَوْ كَلِمَةً تُشْبِهُهَا، ثُمَّ قَامَ فَقُمْتُ عَنْ يَسَارِهِ، فَجَعَلَنِي عَنْ يَمِينِهِ، فَصَلَّى خَمْسَ رَكَعَاتٍ ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ نَامَ حَتَّى سَمِعْتُ غَطِيطَهُ ـ أَوْ خَطِيطَهُ ـ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلاَةِ.
ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു:നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമയുടെ പത്നിയും എന്റെ മാതാവിന്റെ സഹോദരിയുമായ മൈമൂന ബിൻത് അൽ ഹാരിസ് റദിയല്ലാഹു അന്ഹായുടെ വീട്ടിൽ ഒരു ദിവസം ഞാൻ രാത്രി താമസിച്ചു.അന്ന് നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ അവരുടെ രാത്രി ആയതിനാൽ ആ വീട്ടിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു.നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ രാത്രി ഇഷാഉ നിസ്ക്കരിച്ച ശേഷം വീട്ടിൽ വന്നു .ശേഷം നാല് റകഅത് നിസ്ക്കരിച്ചു.പിന്നീട് നബി ഉറങ്ങി .ഉറക്കിൽ നിന്ന് എണീറ്റ ശേഷം ചോദിച്ചു
نَامَ الْغُلَيِّمُ
പയ്യൻ/ഗുലൈം -അല്ലെങ്കിൽ അത് പോലെ ഒരു വാക്കാണ് നബി പറഞ്ഞത്-ഉറങ്ങിയോ?ശേഷം നബി നിസ്ക്കരിക്കാൻ നിന്നു.ഞാൻ എണീറ്റു നിസ്ക്കരിക്കാനായി നബിയുടെ ഇടതു ഭാഗത്ത് ചെന്ന് നിന്നു.അപ്പോൾ നബി എന്നെ നബിയുടെ വലതു ഭാഗത്തേക്ക് നിർത്തി.പിന്നീട് നബി അഞ്ചു റകഅത്തും പിന്നെ രണ്ടു റകഅത്തും നിസ്ക്കരിച്ചു .പിന്നീട് നബി ഉറങ്ങി;നബിയുടെ ഗത്വീത്വ് അല്ലെങ്കിൽ ഖത്വീത്വ് -കൂർക്കം വലി എനിയ്ക്ക് കേൾക്കാമായിരുന്നു. .പിന്നെ നബി എണീറ്റു സുബ്ഹി നിസ്ക്കരിക്കാൻ പള്ളിയിൽ പോയി .
Fath'hul Bari
قَوْلُهُ حَدَّثَنَا الْحَكَمُ بِفَتْحَتَيْنِ هُوَ بن عُتَيْبَةَ بِالْمُثَنَّاةِ تَصْغِيرُ عُتْبَةَ وَهُوَ تَابِعِيٌّ صَغِيرٌ وَكَانَ أَحَدَ الْفُقَهَاءِ
.............................
قَوْلُهُ ثُمَّ جَاءَ أَيْ مِنَ الْمَسْجِدِ قَوْلُهُ نَامَ الْغُلَيِّمُ بِضَمِّ الْمُعْجَمَةِ وَهُوَ من تَصْغِير الشَّفَقَة وَالْمرَاد بِهِ بن عَبَّاسٍ وَيُحْتَمَلُ أَنْ يَكُونَ ذَلِكَ إِخْبَارًا مِنْهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِنَوْمِهِ أَوِ اسْتِفْهَامًا بِحَذْفِ الْهَمْزَةِ وَهُوَ الْوَاقِعُ وَوَقَعَ فِي بَعْضِ النُّسَخِ يَا أُمَّ الْغُلَيِّمِ بِالنِّدَاءِ وَهُوَ تَصْحِيفٌ لَمْ تَثْبُتْ بِهِ رِوَايَةٌ قَوْلُهُ أَوْ كَلِمَةٌ بِالشَّكِّ مِنَ الرَّاوِي وَالْمُرَادُ بِالْكَلِمَةِ الْجُمْلَةُ أَوِ الْمُفْرَدَةُ فَفِي رِوَايَةٍ أُخْرَى نَامَ الْغُلَامُ
നബി പള്ളിയിൽ നിന്ന് ഇഷാഉ നിസ്ക്കരിച്ച ശേഷം മൈമൂന ബീവിയുടെ വീട്ടിൽ വരികയാണ് ചെയ്തത്.
ഇവിടെ നബി
نَامَ الْغُلَيِّمُ
കൊച്ചു പയ്യൻ/ഗുലയ്യിം ഉറങ്ങിയോ?എന്ന് ചോദിച്ചത് സ്നേഹം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതിനാണ് -കൊച്ചു പയ്യൻ/ഗുലയ്യിം എന്ന പ്രയോഗം
നബി ഉണർന്ന വിവരം അറിയിക്കാൻ ആവാം നബി വിളിച്ചത്.
يَا أُمَّ الْغُلَيِّمِ
യാ ഉമ്മൽ ഗുലയ്യിം
نَامَ الْغُلَامُ
കൊച്ചു ഉറങ്ങിയോ
എന്നിങ്ങനെ നബി ചോദിച്ചെന്നും റിപ്പോർട്ട് ഉണ്ട്.
قَوْلُهُ غَطِيطَهُ بِفَتْحِ الْغَيْنِ الْمُعْجَمَةِ وَهُوَ صَوْتُ نَفَسِ النَّائِمِ وَالنَّخِيرُ أَقْوَى مِنْهُ قَوْلُهُ أَوْ خَطِيطَهُ بِالْخَاءِ الْمُعْجَمَةِ وَالشَّكُّ فِيهِ مِنَ الرَّاوِي وَهُوَ بِمَعْنى الأول قَالَه الدَّاودِيّ.
وَقَالَ بن بَطَّالٍ لَمْ أَجِدْهُ بِالْخَاءِ الْمُعْجَمَةِ عِنْدَ أَهْلِ اللُّغَةِ وَتَبِعَهُ الْقَاضِي عِيَاضٌ فَقَالَ هُوَ هُنَا وهم انْتهى وَقد نقل بن الْأَثِيرِ عَنْ أَهْلِ الْغَرِيبِ أَنَّهُ دُونَ الْغَطِيطِ
ഉറങ്ങുന്നയാളിൽ നിന്ന് വരുന്ന ശക്തിയായ ശ്വാസം/കൂർക്കം വലി ആണ്
غَطِيطَهُ ـ أَوْ خَطِيطَهُ
ഗത്വീത്വ്/ഖ്ത്വീത്വ് എന്ന വാക്ക് കൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. കൂടുതൽ ശക്തിയായ കൂർക്കം വലിയെ നഖീർ
النَّخِيرُ
എന്ന് പറയുന്നു.
.......................
قَوْلُهُ ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ أَيْ رَكْعَتَيِ الْفَجْرِ وَأَغْرَبَ الْكِرْمَانِيُّ فَقَالَ إِنَّمَا فَصَلَ بَيْنَهُمَا وَبَيْنَ الْخَمْسِ وَلَمْ يَقُلْ سَبْعَ رَكَعَاتٍ لِأَنَّ الْخَمْسَ اقْتدى بن عَبَّاسٍ بِهِ فِيهَا بِخِلَافِ الرَّكْعَتَيْنِ أَوْ لِأَنَّ الْخَمْسَ بِسَلَامٍ وَالرَّكْعَتَيْنِ بِسَلَامٍ آخَرَ انْتَهَى وَكَأَنَّهُ ظَنَّ أَنَّ الرَّكْعَتَيْنِ مِنْ جُمْلَةِ صَلَاةِ اللَّيْلِ وَهُوَ مُحْتَمَلٌ لَكِنَّ حَمْلَهُمَا عَلَى سُنَّةِ الْفَجْرِ أَوْلَى لِيَحْصُلَ الْخَتْمُ بِالْوَتْرِ وَسَيَأْتِي تَفْصِيلُ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ فِي كِتَابِ الصَّلَاةِ فِي بَابِ الْوَتْرِ إِن شَاءَ الله تَعَالَى
ഇവിടെ അവസാനം രണ്ടു റകഅത് നിസ്ക്കരിച്ചത് ഫജ്രിനു മുമ്പുള്ള സുന്നത്തായിരിക്കും എന്ന വീക്ഷണമുണ്ട്. ഏഴു റകഅത് എന്ന് മൊത്തമായി പറയാതെ ആദ്യം അഞ്ചു റകഅത് നിസ്ക്കരിച്ച് എന്ന് പറഞ്ഞ ശേഷം രണ്ടു റകഅത് നിസ്ക്കരിച്ച കാര്യം ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു വേർതിരിച്ചു പറഞ്ഞത് ആദ്യം അഞ്ചു റകഅത് ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു നബിയോട് കൂടെ തുടർന്ന് നിസ്ക്കരിച്ചത് കൊണ്ടോ ആദ്യം അഞ്ചു റകഅത് നബി ഒറ്റ സലാമിൽ ഒന്നിച്ചു നിസ്ക്കരിച്ചത് കൊണ്ടോ ആവാം.
..................................
ومناسبة حَدِيث بن عُمَرَ لِلتَّرْجَمَةِ ظَاهِرَةٌ لِقَوْلِهِ فِيهِ قَامَ فَقَالَ بعد قَوْله صلى الْعشَاء وَأما حَدِيث بن عَبَّاس فَقَالَ بن الْمُنِيرِ وَمَنْ تَبِعَهُ يُحْتَمَلُ أَنْ يُرِيدَ أَنَّ أَصْلَ السَّمَرِ يَثْبُتُ بِهَذِهِ الْكَلِمَةِ وَهِيَ قَوْلُهُ نَام الغليم وَيحْتَمل أَن يُرِيد ارتقاب بن عَبَّاسٍ لِأَحْوَالِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَلَا فَرْقَ بَيْنَ التَّعْلِيمِ مِنَ الْقَوْلِ وَالتَّعْلِيمِ من الْفِعْل فقد سمر بن عَبَّاسٍ لَيْلَتَهُ فِي طَلَبِ الْعِلْمِ زَادَ الْكِرْمَانِيُّ أَوْ مَا يُفْهَمُ مِنْ جَعْلِهِ إِيَّاهُ عَلَى يَمِينِهِ كَأَنَّهُ قَالَ لَهُ قِفْ عَنْ يَمِينِي فَقَالَ وَقَفْتُ اه وَكُلُّ مَا ذَكَرَهُ مُعْتَرَضٌ لِأَنَّ مَنْ يَتَكَلَّمُ بِكَلِمَةٍ وَاحِدَةٍ لَا يُسَمَّى سامرا وصنيع بن عَبَّاسٍ يُسَمَّى سَهَرًا لَا سَمَرًا إِذِ السَّمَرُ لَا يَكُونُ إِلَّا عَنْ تَحَدُّثٍ قَالَهُ الْإِسْمَاعِيلِيُّ وَأَبْعَدُهَا الْأَخِيرُ لِأَنَّ مَا يَقَعُ بَعْدَ الِانْتِبَاهِ مِنَ النَّوْمِ لَا يُسَمَّى سَمَرًا.
എന്ത് കൊണ്ടാവാം ഇമാം ബുഖാരി രാത്രി വിജ്ഞാനം നല്കുന്നത് സംബന്ധിച്ച ബാബിൽ ഈ ഹദീസ് ഉൾപ്പെടുത്തിയത് എന്ന ചർച്ചയിൽ ഇബ്നുൽ മുനീർ പറയുന്നു:ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹുവിനെ സംബന്ധിച്ച്
نَامَ الْغُلَيِّمُ
കൊച്ചു പയ്യൻ/ഗുലയ്യിം ഉറങ്ങിയോ?എന്ന് ചോദിച്ചത് തന്നെ വിജ്ഞാനം നല്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമാണ്.നബിയുടെ അവസ്ഥകൾ മനസ്സിലാക്കി അതിൽ നിന്ന് ഉള്പ്പെടെ വിജ്ഞാനം തേടുന്നതിനാണല്ലോ ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു നബിയുടെ വീട്ടിൽ വന്നത്.വാക്കിലൂടെയും പ്രവർത്തിയിലൂടെയും ഉള്ള അധ്യാപനംഇക്കാര്യത്തിൽ സമം തന്നെ.കിർമാനി കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നു: ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹുവിനെ നബി വലതു ഭാഗത്തേക്ക് നിർത്തിയത്
قِفْ عَنْ يَمِينِي
എന്റെ വലതു ഭാഗത്ത് നില്ക്കൂ എന്ന് നബി നിർദേശിച്ചത് പോലെ തന്നെയാണ്.എന്നാൽ ഒരു വാക്ക് പറയുന്നത് രാത്രി വിജ്ഞാനം സംസാരിക്കൽ എന്ന ഗണത്തിൽ വരികയില്ലെന്നും രാത്രി ഒരു ഉറക്ക് ഉറങ്ങി എണീറ്റ സമയത്ത് ആവുമ്പോൾ സമർ എന്നല്ല മറിച്ചു സഹർ എന്നാണു പറയുക എന്ന എതിർ വാദവുമുണ്ട്.
وَقَالَ الْكِرْمَانِيُّ تَبَعًا لِغَيْرِهِ أَيْضًا يُحْتَمَلُ أَنْ يَكُونَ مُرَادُ الْبُخَارِيِّ أَنَّ الْأَقَارِبَ إِذَا اجْتَمَعُوا لَا بُدَّ أَنْ يَجْرِيَ بَيْنَهُمْ حَدِيثٌ لِلْمُؤَانَسَةِ وَحَدِيثُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كُلُّهُ عِلْمٌ وَفَوَائِدُ.
കിർമാനി പറയുന്നു:ബന്ധുക്കൾ ഒരുമിച്ചു കൂടുമ്പോൾ സംസാരിക്കുമല്ലോ എന്നതാകാം ഇമാം ബുഖാരി ഉദ്ദേശിച്ചത്.നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ സംസാരിക്കുന്നത് മുഴുവൻ ഇല്മും ഉപകാരമുള്ളതും ആവുമല്ലോ.
قُلْتُ وَالْأَوْلَى مِنْ هَذَا كُلِّهِ أَنَّ مُنَاسَبَةَ التَّرْجَمَةِ مُسْتَفَادَةٌ مِنْ لَفْظٍ آخَرَ فِي هَذَا الْحَدِيثِ بِعَيْنِهِ مِنْ طَرِيقٍ أُخْرَى وَهَذَا يَصْنَعُهُ الْمُصَنِّفُ كَثِيرًا يُرِيدُ بِهِ تَنْبِيهَ النَّاظِرِ فِي كِتَابِهِ عَلَى الِاعْتِنَاءِ بِتَتَبُّعِ طُرُقِ الْحَدِيثِ وَالنَّظَرِ فِي مَوَاقِعِ أَلْفَاظِ الرُّوَاةِ لِأَنَّ تَفْسِيرَ الْحَدِيثِ بِالْحَدِيثِ أَوْلَى مِنَ الْخَوْضِ فِيهِ بِالظَّنِّ
وَإِنَّمَا أَرَادَ الْبُخَارِيُّ هُنَا مَا وَقَعَ فِي بَعْضِ طُرُقِ هَذَا الْحَدِيثِ مِمَّا يَدُلُّ صَرِيحًا عَلَى حَقِيقَةِ السَّمَرِ بَعْدَ الْعِشَاءِ وَهُوَ مَا أَخْرَجَهُ فِي التَّفْسِير وَغَيره من طَرِيق كريب عَن بن عَبَّاسٍ قَالَ بِتُّ فِي بَيْتِ مَيْمُونَةَ فَتَحَدَّثَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَعَ أَهْلِهِ سَاعَةً ثُمَّ رَقَدَ الْحَدِيثَ فَصَحَّتِ التَّرْجَمَةُ بِحَمْدِ اللَّهِ تَعَالَى مِنْ غَيْرِ حَاجَةٍ إِلَى تَعَسُّفٍ وَلَا رَجْمٍ بِالظَّنِّ فَإِنْ قِيلَ هَذَا إِنَّمَا يَدُلُّ عَلَى السَّمَرِ مَعَ الْأَهْلِ لَا فِي الْعِلْمِ فَالْجَوَابُ أَنَّهُ يُلْحَقُ بِهِ وَالْجَامِعُ تَحْصِيلُ الْفَائِدَةِ أَوْ هُوَ بِدَلِيلِ الْفَحْوَى لِأَنَّهُ إِذَا شَرَعَ فِي الْمُبَاحِ فَفِي الْمُسْتَحَبِّ مِنْ طَرِيقِ الْأَوْلَى وَسَنَذْكُرُ بَاقِيَ مَبَاحِثِ هَذَا الْحَدِيثِ حَيْثُ ذَكَرَهُ الْمُصَنِّفُ مُطَوَّلًا فِي كِتَابِ الْوِتْرِ مِنْ كِتَابِ الصَّلَاةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى
എന്നാൽ ഇബ്നു ഹജർ റഹ്മതുല്ലാഹി അലൈഹി -ഈ വ്യാഖ്യാനം രചിച്ച ഇമാം-പറയുന്നത് ഇപ്പറഞ്ഞ വിശദീകരനങ്ങളെക്കാൾ നല്ലത് ഹദീസിനെ ഹദീസ് കൊണ്ട് വ്യാഖ്യാനിക്കുക എന്നതാണ്.ഈ വിഷയത്തിൽ മറ്റൊരു റിപ്പോർട്ട് വന്നിട്ടുള്ളതാണ് ഇബ്നു ഹജർ റഹ്മതുല്ലാഹി അലൈഹി ഉദ്ധരിക്കുന്നത്.ആ റിപ്പോർട്ടിൽ നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലം ഇഷാ നിസ്ക്കാരത്തിന് ശേഷം ഭാര്യയുമായി കുറച്ചു സമയം സംസാരിച്ചതായി
ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു പറയുന്നത് കാണുക :
بِتُّ فِي بَيْتِ مَيْمُونَةَ فَتَحَدَّثَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَعَ أَهْلِهِ سَاعَةً ثُمَّ رَقَدَ
ഞാൻ മൈമൂന ബീവിയുടെ വീട്ടിൽ ഒരു ദിവസം രാത്രി താമസിച്ചു .അന്ന് നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ ഭാര്യയുമായി കുറച്ചു സമയം സംസാരിക്കുകയും പിന്നീട് കിടന്നുറങ്ങുകയും ചെയ്തു.ഇത് ഭാര്യയുമായി ഇഷയ്ക്ക് ശേഷം സംസാരിച്ചതിന് തെളിവാണെങ്കിലും രാത്രി ഇല്മു/വിജ്ഞാനം സംസാരിച്ചതിനു തെളിവല്ലെന്നും ആരെങ്കിലും പറഞ്ഞാൽ നബി ഭാര്യയുമായി സംസാരിക്കുന്നതിൽ വിജ്ഞാനം കൂടി ചേർന്നു വരും എന്നതാണ് മറുപടി
..........................
وَيَدْخُلُ فِي هَذَا الْبَابِ حَدِيثُ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَطَبَهُمْ بَعْدَ الْعِشَاءِ وَقَدْ ذَكَرَهُ الْمُصَنِّفُ فِي كِتَابِ الصَّلَاةِ وَلِأَنَسٍ حَدِيثٌ آخَرُ فِي قِصَّةِ أُسَيْدِ بْنِ حَضِيرٍ وَقَدْ ذَكَرَهُ الْمُصَنِّفُ فِي الْمَنَاقِبِ وَحَدِيثُ عُمَرَ كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْمُرُ مَعَ أَبِي بَكْرٍ فِي الْأَمْرِ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ أَخْرَجَهُ التِّرْمِذِيُّ وَالنَّسَائِيُّ وَرِجَالُهُ ثِقَاتٌ وَهُوَ صَرِيحٌ فِي الْمَقْصُودِ إِلَّا أَنَّ فِي إِسْنَادِهِ اخْتِلَافًا عَلَى عَلْقَمَةَ فَلِذَلِكَ لَمْ يَصِحَّ عَلَى شَرْطِهِ
ഇഷാക്കു ശേഷം നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ സ്വഹാബാക്കളെ അഭിസംബോധന ചെയ്തു സംസാരിച്ചതായി അനസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹുവിന്റെ ഹദീസ് ഈ വിഷയത്തിൽ വന്നിട്ടുണ്ട്.കൂടാതെ നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ
അബൂബക്കർ റദിയല്ലാഹു അൻഹുവുമായി മുസ്ലിംകളുടെ കാര്യങ്ങൾ രാത്രി വൈകിയും -ഇഷാക്കു ശേഷം-സംസാരിച്ചിരുന്നതായി ഉമർ റദിയല്ലാഹു അൻഹുവിന്റെ ഹദീസ് തിർമുദിയും നസാഇയും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
................
وَحَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو كَانَ نَبِيُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُحَدِّثُنَا عَنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ حَتَّى يُصْبِحَ لَا يَقُومُ إِلَّا إِلَى عَظِيمِ صَلَاةٍ رَوَاهُ أَبُو دَاوُد وَصَححهُ بن خُزَيْمَةَ وَهُوَ مِنْ رِوَايَةِ أَبِي حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو وَلَيْسَ عَلَى شَرْطِ الْبُخَارِيِّ
നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ ഞങ്ങളോട് ഇസ്രാഈല്യരെ സംബന്ധിച്ച് നേരം പുലരുവോളം സംസാരിച്ചെന്നും നിസ്ക്കാരത്തിനല്ലാതെ നബി എണീറ്റിരുന്നില്ലെന്നും അബ്ദുല്ലാഹി ബ്നു അമ്രിൽ നിന്നുള്ള ഒരു ഹദീസ് വന്നിട്ടുണ്ട്.അബൂ ദാവൂദു റിപ്പോർട്ട് ചെയ്ത പ്രസ്തുത ഹദീസ് ഇബ്നു ഖുസൈമ സഹീഹു ആണെന്ന് പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.ഈ ഹദീസ് അബൂ ഹസ്സാൻ ആണ് അബ്ദുല്ലാഹി ബ്നു അമ്രിൽ നിന്നു റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. എന്നാൽ പ്രസ്തുത ഹദീസ് ഇമാം ബുഖാരിയുടെ ഷർത്വു പ്രകാരമുള്ളതല്ല
وَأَمَّا حَدِيثُ لَا سَمَرَ إِلَّا لِمُصَلٍّ أَوْ مُسَافِرٍ فَهُوَ عِنْدَ أَحْمَدَ بِسَنَدٍ فِيهِ رَاوٍ مَجْهُولٌ وَعَلَى تَقْدِيرِ ثُبُوتِهِ فَالسَّمَرُ فِي الْعِلْمِ يُلْحَقُ بِالسَّمَرِ فِي الصَّلَاةِ نَافِلَةً وَقَدْ سَمَرَ عُمَرُ مَعَ أَبِي مُوسَى فِي مُذَاكَرَةِ الْفِقْهِ فَقَالَ أَبُو مُوسَى الصَّلَاةُ فَقَالَ عُمَرُ أَنا فِي صَلَاة وَالله أعلم
...............................
Irshadu ssari
ഇനി സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയുടെ മറ്റൊരു വ്യാഖ്യാന ഗ്രന്ഥമായ ഇർഷാദുസ്സാരിയിലെ ചില ഭാഗങ്ങൾ കാണുക:
.........................
عن ابن عباس) رضي الله عنهما أنه ( قال) : ( بت) بكسر الموحدة من البيتوتة ( في بيت خالتي ميمونة بنت الحرث) الهلالية ( زوج النبي -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ-) وهي أخت أمه لبابة الكبرى بنت الحرث ولبابة هذه أوّل امرأة أسلمت بعد خديجة، وتوفيت ميمونة رضي الله عنها سنة إحدى وخمسين بسرف بالمكان الذي بنى بها فيه النبي -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ- وصلى عليها ابن عباس لها في البخاري سبعة أحاديث
മൈമൂന റദിയല്ലാഹു അൻഹാ നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമയുടെ ഭാര്യയും ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹുവിന്റെ ഉമ്മ ലുബാബത്തുൽ കുബ്രാ എന്നവരുടെ സഹോദരിയും ഹാരിസ് എന്നവരുടെ മകളുമാണ്.ലുബാബത്തുൽ കുബ്രാ, നബിയുടെ പ്രഥമ പത്നി ഖദീജ ബീവി റദിയല്ലാഹു അൻഹാക്ക് ശേഷം, നബിയിൽ രണ്ടാമതായി വിശ്വസിച്ച വനിതയാണ്.മൈമൂന റദിയല്ലാഹു അൻഹാ ഹിജ്ര 51-ആം ആണ്ടിൽ മരിച്ചു. ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹുവാന് അവരുടെ ജനാസ നിസ്ക്കരിച്ചത്.ഇമാം ബുഖാരി മൈമൂന റദിയല്ലാഹു അൻഹായിൽ നിന്നുള്ള 7 ഹദീസുകൾ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.
..............................
( ثم جاء) منه ( إلى منزله) الذي هو بيت ميمونة أم المؤمنين، والفاء في فصلى هي التي تدخل بين المجمل والمفصل لأنّ التفصيل إنما هو عقب الإجمال لأن صلاته عليه الصلاة والسلام العشاء ومجيئه إلى منزله كانا قبل كونه عند ميمونة ولم يكونا بعد الكون عندها.
നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ ഇഷാ നിസ്ക്കരിച്ചതും മൈമൂന റദിയല്ലാഹു അൻഹായുടെ വീട്ടിൽ വന്നതും ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു അവിടെ എത്തുന്നതിനു മുമ്പായിരുന്നു.
...................................
Umdathul qari'
ഇനി സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയുടെ മറ്റൊരു വ്യാഖ്യാന ഗ്രന്ഥമായ ഉംദതുൽ ഖാരിഇലെ ചില ഭാഗങ്ങൾ കാണുക:
...........................
وصنيع ابْن عَبَّاس أَرْبعا ثمَّ خمْسا ثمَّ رَكْعَتَيْنِ، وَجَاء فِي مَوضِع من البُخَارِيّ: ( فَكَانَت صلَاته ثَلَاث عشرَة رَكْعَة) .
وَجَاء فِي بَاب قِرَاءَة الْقُرْآن أَنَّهَا كَانَت ثَلَاث عشرَة رَكْعَة غير رَكْعَتي الْفجْر، فَإِن فِيهِ: ( فصلى رَكْعَتَيْنِ ثمَّ رَكْعَتَيْنِ ثمَّ رَكْعَتَيْنِ ثمَّ رَكْعَتَيْنِ ثمَّ رَكْعَتَيْنِ ثمَّ أوتر.
ثمَّ اضْطجع حَتَّى أَتَاهُ الْمُؤَذّن فَقَامَ فصلى رَكْعَتَيْنِ ثمَّ خرج فصلى الصُّبْح) .
وَهَذَا هُوَ الْأَكْثَر فِي الرِّوَايَات، وَيجمع بَينهمَا بِأَن من روى إِحْدَى عشرَة أسقط الْأَوليين وركعتي الْفجْر، وَمن أثبت الْأَوليين عدهَا ثَلَاث عشرَة.
وَقد وَقع هَذَا الِاخْتِلَاف فِي ( صَحِيح مُسلم) من حَدِيث وَاصل وَغَيره.
وَأجَاب القَاضِي فِي الْجمع بِمثلِهِ، وَقد استدرك الدَّارَقُطْنِيّ حَدِيث وَاصل على مُسلم لِكَثْرَة اختلافه.
നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ രാത്രി -ഫജ്രിന്റെ രണ്ടു റകഅത്തു സുന്നത്ത് കൂടാതെ -13 റകഅത്തു നിസ്ക്കരിച്ചതായി വിവിധ റിപ്പോർട്ടുകളിൽ വന്നിട്ടുണ്ട്. കൂടുതൽ റിപ്പോര്ട്ടുകളും ഇങ്ങിനെയാണ് . 11 -ഓ 13-ഓ എന്നത് സംബന്ധിച്ച് ഇങ്ങിനെ സംയോജിപ്പിക്കാം .അതായത് 11 എന്ന് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തവർ ആദ്യത്തെ രണ്ടു റകഅത്തു വിട്ടു പോയതാവാം .13 റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തവർ അത് സ്ഥിരപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടാവാം
...............................
بَيَان استنباط الْأَحْكَام: وَهُوَ على وُجُوه.
الأول: فِيهِ من فضل ابْن عَبَّاس وحذقه على صغر سنه حَيْثُ أرصد النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم طول ليلته.
وَقيل: إِن الْعَبَّاس أوصاه بمراعاة النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم ليطلع على عمله بِاللَّيْلِ
ഈ ഹദീസിൽ നിന്ന് പല കാര്യങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കാവുന്നതാണ്.
ഒന്നാമതായി , ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമയുടെ അമലുകളെ രാത്രി മുഴുക്കെ നിരീക്ഷിച്ചു എന്നതിൽ നിന്നും അദ്ദേഹം ചെറു പ്രായത്തിൽ തന്നെ ഇക്കാര്യത്തിൽ കാണിച്ച സാമർത്ഥ്യം/താല്പര്യം ;ഒരു പക്ഷെ അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹു നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമയുടെ അമലുകളെ നിരീക്ഷിച്ചു മനസ്സിലാക്കുന്നതിനായി അദ്ദേഹത്തോട് വസ്വിയ്യത് ചെയ്തിട്ടുണ്ടാവാമെങ്കിലും.
الثَّانِي: قَالَ محيي السّنة: فِيهِ جَوَاز الْجَمَاعَة فِي النَّافِلَة
നഫല് നിസ്ക്കാരങ്ങളിലും സംഘടിതമായി/ജമാഅത്തായി ചെയ്യൽ അനുവദനീയമാണെന്ന കാര്യം.
الثَّالِث: فِيهِ جَوَاز الْعَمَل الْيَسِير فِي الصَّلَاة
ലഘുവായ പ്രവർത്തികൾ നിസ്ക്കാരത്തിൽ അനുവദനീയമാണെന്ന കാര്യം(കുറിപ്പ്-ഇടതു ഭാഗത്ത് ചെന്ന് നബിയെ തുടർന്ന ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹുവിനെ നബി നിസ്ക്കരിച്ച് കൊണ്ടിരിക്കെ പിടിച്ചു വലതു ഭാഗത്തേക്ക് നിർത്തിയല്ലോ)
الرَّابِع: فِيهِ جَوَاز الصَّلَاة خلف من لم ينْو الْإِمَامَة
ഇമാമത്ത് നിയ്യത്ത് വയ്ക്കാത്ത/കരുതാത്ത വ്യക്തിയെ തുടർന്നു നിസ്ക്കരിക്കാമെന്ന കാര്യം
الْخَامِس: فِيهِ جَوَاز بيتوتة الْأَطْفَال عِنْد الْمَحَارِم، وَإِن كَانَت عِنْد زَوجهَا
മഹ്രം -വിവാഹ ബന്ധം പരസ്പരം നിഷിദ്ധമായവർ-ആയ ഒരു സ്ത്രീയുടെ കൂടെ, അവരുടെ ഭര്ത്താവ് ഉണ്ടായിരിക്കെ തന്നെ, കുട്ടികൾ രാത്രി കിടക്കുന്നതിൽ കുഴപ്പമില്ല എന്ന കാര്യം
السَّادِس: فِيهِ الْإِشْعَار بقسمه
صلى الله عَلَيْهِ وَسلم بَين زَوْجَاته
നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ രാത്രികൾ/ദിവസങ്ങൾ ഭാര്യമാർക്കിടയിൽ വീതിച്ചിരുന്നു എന്ന കാര്യം
السَّابِع: فِيهِ جَوَاز التصغير على وَجه الشَّفَقَة، وَالذكر بِالصّفةِ حَيْثُ لم يقل: نَام عبد الله
നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ അബ്ദുല്ലാഹ് ഉറങ്ങിയോ എന്ന് ചോദിക്കാതെ കൊച്ചു പയ്യൻ ഉറങ്ങിയോ എന്ന് ചോദിച്ചതിൽ നിന്നും സ്നേഹം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതിനായി ഇത്തരം വിശേഷണമോ പ്രയോഗമോ ആകാം എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.ഇബ്നു അബ്ബാസ് റദിയല്ലാഹു അൻഹുവിന്റെ നാമം അബ്ദുല്ലാഹ് എന്നാണു
الثَّامِن: فِيهِ أَن موقف الْمَأْمُوم الْوَاحِد عَن يَمِين الإِمَام، فَإِذا وقف عَن يسَاره يحوله إِلَى يَمِينه
ഒരാൾ മാത്രം ഇമാമിനെ തുടർന്ന് നിസ്ക്കരിക്കുമ്പോൾ ഇമാമിന്റെ വലതു ഭാഗത്ത് നില്ക്കണം ,അങ്ങിനെയല്ലാതെ ആരെങ്കിലും നിന്നാൽ അയാളെ വലതു ഭാഗത്തേക്ക് മാറ്റണം.
التَّاسِع: فِيهِ أَن صَلَاة الصَّبِي صَحِيحَة
കുട്ടിയുടെ നിസ്ക്കാരം സഹീഹു/സാധുവാകും
الْعَاشِر: قَالَ الْكرْمَانِي:فِيهِ أَن صَلَاة اللَّيْل إِحْدَى عشرَة رَكْعَة.
قلت: يَنْبَغِي أَن يكون تسع رَكْعَات، فَإِن الرَّكْعَتَيْنِ الْأَخِيرَتَيْنِ سنة الصُّبْح، والست مِنْهَا نَافِلَة، وختمها بالوتر ثَلَاث رَكْعَات
കിർമാനി പറയുന്നു:രാത്രി നിസ്ക്കാരം 11 റകഅത്തു ആണ് എന്ന് ഈ ഹദീസിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.ഞാൻ-ഇബ്നു ഹജർ-പറയുന്നു:ഇവിടെ 9 റകഅത്തു ആണ്. കാരണം അവസാന രണ്ടു റകഅത്തു ഫജ്രിന്റെ മുമ്പുള്ള സുന്നതാണല്ലോ.6 റകഅത്തു നഫലും 3 റകഅത്തു വിതറും ആണ്.
الْحَادِي عشر: فِيهِ جَوَاز نوم الرجل مَعَ امْرَأَته من غير مواقعة بِحَضْرَة بعض محارمها وَإِن كَانَ مُمَيّزا، وَجَاء فِي بعض الرِّوَايَات: إِنَّهَا كَانَت حَائِضًا وَلم يكن ابْن عَبَّاس ليطلب الْمبيت فِي لَيْلَة فِيهَا حَاجَة، إِلَى أَهله، وَلَا يُرْسِلهُ أَبوهُ الْعَبَّاس
പുരുഷൻ തന്റെ ഭാര്യയുടെ കൂടെ , മഹ്രമായ വകതിരിവുള്ള കുട്ടി ഉണ്ടെങ്കിലും , ഉറങ്ങുന്നതിൽ തെറ്റില്ല.ചില റിപ്പോർട്ടുകളിൽ അന്നേ ദിവസം നബി പത്നി മൈമൂന റദിയല്ലാഹു അൻഹാ ആർത്തവകാരിയായിരുന്നു എന്ന് വന്നിട്ടുണ്ട്
................................
الثَّانِي عشر: فِيهِ أَن نَومه صلى الله عَلَيْهِ وَسلم مُضْطَجعا غير نَاقض للْوُضُوء، لِأَن قلبه لَا ينَام بِخِلَاف عَيْنَيْهِ، وَكَذَا سَائِر الْأَنْبِيَاء، عَلَيْهِم الصَّلَاة وَالسَّلَام.
كَمَا أخرجه البُخَارِيّ فِي حَدِيث الْإِسْرَاء
നബി സ്വല്ലല്ലാഹു അലൈഹി വ സല്ലമ ഉറങ്ങിയാലും നബിയുടെ വുദു മുറിയുകയില്ല;കാരണം നബിയുടെ കണ്ണേ ഉറങ്ങുകയുള്ളൂ ഖൽബു ഉറങ്ങുകയില്ല.മറ്റു നബിമാരുടെ ഉറക്കവും ഇങ്ങിനെ തന്നെ.
.................................
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
പ്രിയ സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ.........ഇസ്ലാമിന്റെ ദ്വിതീയ പ്രമാണമാണ് ഹദീസുകൾ .ഹദീസ് കിതാബുകളിൽ ഏറ്റവും പ്രാമാണികമായ ഹദീസ് ഗ്രന്ഥമാണ് സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരി .സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിക്ക് നിരവധി വ്യാഖ്യാന ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ഇറങ്ങിയിട്ടുണ്ട്.അതിൽ പ്രശസ്തമായ ഒരു വ്യാഖ്യാന ഗ്രന്ഥമാണ് ഇമാം ഇബ്നു ഹജറുൽ അസ്ഖലാനിയുടെ ഫത്ഹുൽ ബാരി .ഫത്ഹുൽ ബാരിയുടെ പരിഭാഷ ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷയിലോ മലയാള ഭാഷയിലോ ഇറങ്ങിയതായി അറിവില്ല.ഈ സാഹചര്യത്തിൽ സാധാരണക്കാരായ നമുക്കും ഹദീസുകൾ വിശദീകരണ സഹിതം പഠിക്കാനുള്ള ഒരു എളിയ സംരംഭമാണ് ഇത്
.പദാനുപദ പരിഭാഷ നടത്തിയിട്ടില്ലെങ്കിലും ആശയം ചോരാതെ മലയാളത്തിൽ സാരാംശം നല്കാൻ ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ട്.അറബി മൂലം പൂർണ്ണമായി നല്കിയിട്ടുണ്ട്.തീരെ പരിഭാഷപ്പെടുത്താത്ത ഇടങ്ങളിൽ ..........................അടയാളം കൊണ്ട് അക്കാര്യം സൂചിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്.ഭാഷാപരമായ ചർച്ചകളോ എനിയ്ക്ക് പരിഭാഷപ്പെടുത്തൽ ബുദ്ധിമുട്ടായ ഭാഗങ്ങളോ ആണ് അത്തരം ഭാഗങ്ങൾ.ഏതെങ്കിലും ഭാഗത്ത് വസ്തുതാപരമായ പിശക് കണ്ടാൽ സദയം കമ്മന്റ് ആയി പോസ്റ്റ് ചെയ്യുകയോ അല്ലെങ്കിൽ എനിയ്ക്ക് മെസ്സേജ് ചെയ്യുകയോ ചെയ്യാൻ അപേക്ഷിക്കുന്നു...............ഇട്ട ഭാഗങ്ങൾ കിത്താബു അറിയുന്ന സമയമുള്ള വ്യക്തികൾ/ഉസ്താദുമാർ പരിഭാഷപ്പെടുത്തി തന്നാൽ എല്ലാവർക്കും, ഇന് ഷാ അല്ലാഹു ഉപകാരപ്പെടും . ഞങ്ങളുടെ പോസ്റ്റുകളും വീഡിയോകളും ഷെയർ ചെയ്തു ഇസ്ലാമിന്റെ സന്ദേശം പ്രചരിപ്പിക്കാനുള്ള ഈ ഉദ്യമത്തിൽ പങ്കാളികളാവാൻ അഭ്യർത്ഥിക്കുന്നു . എനിയ്ക്കും കുടുംബത്തിനും ഇഹപര വിജയത്തിനായി ദുആ ചെയ്യണേ....
